مرخصی استحقاقی یا سالانه یکی از انواع مرخصی‌هایی به حساب می‌آید که کارمندان و کارگران میتوانند از آن استفاده کنند. این نوع مرخصی همراه با حقوق بوده و کارفرمایان باید در ازای مرخصی که کارکنان دریافت می‌کنند حقوق به آن‌ها بپردازند. نحوه محاسبه مرخصی استحقاقی یکی از مسائل مهمی است که افراد با آن روبرو می‌شوند؛ نکات مهمی در خصوص چگونگی محاسبه این نوع مرخصی وجود دارد که کارمندان، کارگران و کارفرمایان باید از آن اطلاع داشته باشند.
امکان استفاده از مرخصی استحقاقی با حقوق
طبق قانون کار همه کارگران و کارمندان حق استفاده از انواع مرخصی را دارند. مرخصی استحقاقی یکی از مهم‌ترین انواع مرخصی شمرده میشود. این نوع مرخصی که با اعطا حقوق همراه است ویژگی‌های مربوط به خود را داشته که تحت شرایط خاص به افراد تعلق می‌گیرد. با این وجود برخی از کارفرمایان به شکل غیرقانونی و غیر منطقی با درخواست استحقاقی کارکنان خود مخالفت می‌کنند. همچنین ممکن است در صورت موافقت مرخصی به پرداخت حقوق تمایلی نداشته باشند. بر همین اساس اطلاع کارکنان و همچنین کارفرمایان از شرایط و نحوه محاسبه مرخصی استحقاقی ضروری است.
مرخصی استحقاقی چگونه محاسبه میشود؟
طبق مواد ۶۴ و ۶۵ قانونکار برای تمام کارگران و کارمندان ایامی به عنوان مرخصی استحقاقی تعریف شده است. بر همین اساس کارمندان و کارگران در هر ماه میتوانند ۲.۵ روز مرخصی در کارهای عادی داشته باشند. این رقم در سال ۱۹۲ ساعت شده که معادل ۲۶ روز خواهد بود؛ به این نوع مرخصی، مرخصی استحقاقی یا سالانه گفته میشود؛ البته چهار جمعه در هر ماه هم شامل آن است. بنابراین به طور کلی مدت زمان و میزان مرخصی استحقاقی قانون کار، به طور کلی به مدت یک ماه خواهد بود. نحوه استفاده از مرخصی استحقاقی، باید با توافق میان کارمند یا کارگر و کارفرما مشخص شود. نحوه محاسبه مرخصی استحقاقی کارگران نوبت کار، غیر نوبت کار و شیفتی اعم از ۲۴-۴۸ و ۲۴- ۱۲ هم بر اساس این دو ماده قانونی صورت می‌پذیرد. نحوه محاسبه و کسر از مرخصی کارگران شیفتی، نوبتی و غیر نوبت‌کار بسیار مهم شمرده میشود.
شرایط گرفتن مرخصی استحقاقی
گرفتن مرخصی استحقاقی شرایطی دارد که افراد باید به آن توجه داشته باشند. بر اساس ماده ۶۹ قانون کار تاریخ استفاده از مرخصی باید با توافق کارگر و کارفرما باشد. در واقع مرخصی باید از طرف کارگر درخواست و از طرف کارفرما مورد موافقت قرار گیرد؛ سند و مدرک این موضوع برگه مرخصی بوده که امضای کارگر و کارفرما پای آن است.
توجه داشته باشید در صورتی‌که کارگر بدون دریافت مرخصی و موافقت کارفرما سر کار حاضر نشود مرخصی برای او به حساب نخواهد آمد؛ بلکه غیبت و کسر کار برای او ثبت خواهد شد. همچنین در مقابل اگر کارفرما بنا به دلایل مختلفی از تعدادی از کارگران یا کارمندان بخواهد سر کار حاضر نشوند و در حالت عادی کارگران و کارمندان حاضر به انجام کار باشند نیز با توجه به عدم درخواست فرد، مرخصی محسوب نمی‌شود. اما کارفرما مکلف به پرداخت مزد و مزایای این مدت خواهد بود.
چه تفاوتی در نحوه محاسبه مرخصی استحقاقی بین مشاغل عادی و سخت وجود دارد؟
نحوه محاسبه مرخصی استحقاقی بین مشاغل عادی و سخت و زیانآور فرق دارد. مطابق با ماده ۶۵ قانون کار، مدت زمانی که به عنوان مرخصی سالیانه برای افراد در مشاغل سخت و زیانآور در نظر گرفته شده ۵ هفته است. در واقع تعداد روزهای مرخصی در ماه در مشاغل سخت و زیانآور حدود ۳ روز خواهد بود. افرادی که در این مشاغل فعالیت دارند با هماهنگی کارفرمای خود میتوانند از این مرخصی استفاده کنند. بهترین حالت این بوده که کارکنان در فواصل زمانی ۶ ماهه (در دونوبت) از این مرخصی استفاده کنند؛ این موضوع در ماده ۶۵ قانون کار نیز ذکر شده است.
مهم ترین قوانین در مرخصی استحقاقی
نکات مهمی در خصوص چگونگی محاسبه مرخصی استحقاقی کارکنان در بخش‌های مختلف وجود دارد. کارگران و کارفرمایان باید به این نکات آگاه باشند:
- سایر روزهای تعطیل جزو ایام مرخصی استحقاقی به حساب نمی‌آید.(ماده ۶۴)
- برای کار کمتر از یکسال محاسبه مرخصی به نسبت مدت کار است. (ماده ۶۴)
- در صورت بروز شرایطی مانند بازنشستگی، تعطیل شدن کارگاه، فوت یا از کار افتادگی کارگران و کارمندان، مطالبات باقیمانده در خصوص مرخصی به ورثه فرد تعلق خواهد گرفت. (مطابق با ماده ۷۱ قانون کار)
- در صورت استعفا دادن کارگر، دستمزد مرخصی ذخیره‌شده او از بین رفته و امکان مطالبه آن وجود ندارد.
- امکان تمدید مرخصی برای افراد شاغل در صورت موافقت کارفرما وجود دارد.
- کارگران علاوه بر تمام تعطیلات رسمی کشور، روز ۱۱ اردیبهشت (روز کارگر) هم تعطیل هستند.(ماده ۶۳)
- به هزینه‌های پرداخت شده در رابطه با مرخصی در زمان تکمیل لیست مالیات حقوق باید توجه شود.
ذخیره مرخصی استحقاقی کارمندان یا کارگران چگونه است؟
اغلب اوقات کارمندان و کارگران نمی‌خواهند که از همه روزهای مرخصی استحقاقی خود استفاده کنند؛ این افراد دوست دارند تا روزهای مرخصی خود را ذخیره کرده تا در سال بعد از آن‌ها استفاده کنند؛ یا در صورت نرفتن به مرخصی وجوه مربوط به ذخیره مرخصی خود را بگیرند. اما مسئله‌ای که افراد باید در این رابطه توجه داشته باشند این است که تنها می‌توان میزان خاصی از روزهای مرخصی استحقاقی خود را ذخیره کرد. طبق ماده ۶۶ قانون کار با تاکید بر حفظ سلامتی نیروی کار از طریق برخورداری از مرخصی مقرر شده که کارگر بیش از ۹ روز و کارمند تا ۱۵ روز از مرخصی استحقاقی خود را نمی‌تواند ذخیره کند. بنابراین افراد هنگام محاسبه باید این نکته را در نظر داشته باشند.
لزوم اطلاع از نحوه محاسبه مرخصی استحقاقی
مرخصی استحقاقی یا سالانه یکی از مهم‌ترین مرخصی‌های همراه با حقوق بوده که قانون کار برای کارکنان در مراکز دولتی و خصوصی در نظر گرفته است. آشنایی با نحوه محاسبه مرخصی استحقاقی تا حدی به افراد کمک می‌کند تا بهتر به حق و حقوق خود برسند. چرا که استفاده از این نوع مرخصی شرایطی دارد که باید با هماهنگی کارفرما انجام پذیرد. مخالفت غیرمنطقی کارفرمایان با درخواست مرخصی استحقاقی کارکنان قانونی نخواهد بود. در صورت اختلاف بین کارگر یا کارمند و کارفرما در خصوص مرخصی استحقاقی اداره کار و امور اجتماعی نظر هایی را اعلام خواهد کرد.
سخن پایانی
در این مطلب به بررسی کامل نحوه محاسبه مرخصی استحقاقی پرداختیم. در صورت داشتن هرگونه سوال در بخش نظرات با ما در میان بگذارید تا همکاران ما در مرکز صبا مشاور در اسرع وقت پاسخگوی شما عزیزان باشند. امیدواریم این مطلب برای شما سودمند واقع شده باشد.
