حق بیمه چیزی نیست که با آن بیگانه باشیم چرا که معمولاً یا خودمان به صورت مستقیم درگیر آن بوده‌ایم و یا از زبان یکی از اعضای خانواده چیزهایی درباره آن شنیده‌ایم، البته شاید هیچ‌وقت پیگیر جزئیات ماجرا نبوده‌ایم که مثلاً بدانیم پرداخت حق بیمه چیست؟ یا حق بیمه حقوق و دستمزد چیست؟ و این کم‌اطلاعی شاید به ضررمان هم تمام شده باشد. دانستن پاسخ این سؤالات می‌تواند ما را به حقوق و وظایف قانونی خود واقف ساخته و تضییع حقوق افراد در محیط‌های کارمندی و کارگری را به حداقل برساند.
حق بیمه چیست؟
حق بیمه پولی است که به سازمان بیمه‌گر پرداخت می‌شود تا امکان استفاده از مزایا و حمایت‌های بیمه‌ای آن سازمان فراهم گردد. بر همین اساس کارفرمایان هر ماه مبلغی را از حقوق کارمندان یا کارگران کسر کرده و به سازمان بیمه‌گر پرداخت می‌کنند، البته بار اصلی پرداخت حق بیمه بر عهده کارفرما است و شما فقط بخشی از مبلغ حق بیمه را می‌پردازید. به عبارت دقیق‌تر ۳۰ درصد از حقوق شما باید به عنوان حق بیمه هر ماه به سازمان تأمین اجتماعی پرداخت شود اما کارفرما فقط ۷ درصد از حقوق شما را بابت حق بیمه کسر می‌کند و ۲۳ درصد باقی‌مانده بر عهده کارفرما است. ناگفته نماند که مسئولیت پرداخت منظم حق بیمه بر عهده کارفرما است و هرگونه تأخیر یا تعلل در این زمینه منجر به جریمه کارفرما خواهد شد.
هر شخصی که در کارگاه، کارخانه و یا شرکت خصوصی به خواسته کارفرما مشغول به کار باشد و در مقابل دستمزد دریافت کند، باید به صورت اجباری(قهری) مشمول بیمه تأمین اجتماعی قرار گیرد. به عبارت دیگر افراد مشمول بیمه باید دارای دو شرط زیر باشند:
- در قبال دریافت دستمزد، خدمات فیزیکی یا فکری ارائه کنند.
- به درخواست کارفرما مشغول به کار شده باشند.
آیا حق بیمه به کل حقوق تعلق می‌گیرد؟
خیر؛ برخی از دریافتی‌های ماهانه یا سالانه مشمول حق بیمه نمی‌شود. در این بخش ابتدا موارد مشمول حق بیمه را مورد اشاره قرار می‌دهیم و سپس مواردی را بیان خواهیم کرد که حق بیمه به آنها تعلق نمی‌گیرد.
موارد مشمول حق بیمه عبارتند از:
- حقوق و دستمزد
- مزایای مستمر شغلی (حق اولاد، حق مسکن، ایاب و ذهاب و نوبت‌کاری)
- اضافه‌کار
- حق‌الزحمه
- حق حضور در جلسه و مزد روزهای تعطیل
- کمک‌هزینه‌های خانه
- دریافتی افراد کارآموز
- وجوه دریافتی افراد شاغل به شکل کارمزدی
اما بخشی از دریافتی از این قاعده مستثنی بوده و مشمول حق بیمه نمی‌شود که مهم‌ترین آنها عبارتند از: عیدی، حق مأموریت، حق عائله‌مندی، مزایای آخر کار و پاداش مربوط به افزایش تولید. همه کارکنان حتی افرادی که به صورت نیمه‌وقت یا پاره‌وقت مشغول به کار هستند، مشمول حق بیمه بوده و باید متناسب با مجموع ساعات کاری برای آنها حق بیمه پرداخت شود، البته کارکنان پاره‌وقت و نیمه‌وقت باید مشمول قانون کار بوده و تحت پوشش صندوق بیمه دیگری قرار نگرفته باشند.
مزایای برخورداری از بیمه
اکنون که متوجه شدیم حق بیمه چیست، احتمالاً این سؤال در ذهنمان شکل می‌گیرد که اساساً پرداخت حق بیمه چه فایده‌ای دارد؟ در پاسخ به این سؤال باید بگوییم پرداخت حق بیمه باعث می‌شود که شما از حمایت‌ها و پوشش‌های بیمه‌ای برخوردار شوید و در شرایط بحرانی تنها نباشید. برخی از این پوشش‌های بیمه‌ای عبارتند از: بیمه بیکاری، حمایت‌های درمانی، غرامت دستمزد روزهای بیماری، مستمری ازکارافتادگی و بازنشستگی، کمک‌هزینه بارداری، کمک‌هزینه ازدواج و کمک‌هزینه کالاهای درمانی مانند: عینک، سمعک، ویلچر و پروتز.
بیمه اجباری و بیمه اختیاری
چنانچه در مجموعه‌ای شاغل نباشید، می‌توانید از بیمه اختیاری استفاده کرده و در واقع خودتان برای بیمه‌کردن خود اقدام کنید که در این صورت پرداخت کل حق بیمه بر عهده شما خواهد بود اما در بیمه اجباری وظیفه پرداخت حق بیمه کارکنان بر عهده کارفرما است و فقط بخش اندکی از این حق بیمه از حقوق ماهانه شما کسر می‌شود. این نکته را هم اضافه کنیم که خدمات و حمایت‌های بیمه اجباری بیشتر از بیمه اختیاری است. به عنوان مثال بیمه بیکاری فقط به افراد تحت پوشش بیمه اجباری تعلق می‌گیرد.
چه کسانی مشمول حق بیمه هستند؟
هر شخصی که در کارگاه، کارخانه و یا شرکت خصوصی به خواسته کارفرما مشغول به کار باشد و در مقابل دستمزد دریافت کند، باید به صورت اجباری(قهری) مشمول بیمه تأمین اجتماعی قرار گیرد. به عبارت دیگر افراد مشمول بیمه باید دارای دو شرط زیر باشند:
- در قبال دریافت دستمزد، خدمات فیزیکی یا فکری ارائه کنند.
- به درخواست کارفرما مشغول به کار شده باشند.
مراحل پرداخت حق بیمه
تا اینجا گفتیم که حق بیمه چیست و چه مزایایی دارد اما چنانچه کارفرما هستید، پیشنهاد می‌کنیم که این بخش را با دقت بیشتری مطالعه بفرمایید تا گرفتار محکومیت و مجازات‌های قانونی نشوید. مراحل پرداخت حق بیمه عبارتند از:
- تشکیل پرونده بیمه و دریافت شماره کارگاه: کارفرما موظف است ظرف مدت حداکثر ١۵ روز از تاریخ تأسیس کارگاه خود به منظور بیمه کردن کارکنان به نزدیک‌ترین شعبه سازمان تأمین اجتماعى مراجعه کرده و کد کارگاه را دریافت نماید.
- نام‌نویسی کارکنان و دریافت شماره بیمه برای آنها: کارفرما موظف است کارکنان فاقد سابقه بیمه را در سازمان تأمین اجتماعى نام‌نویسی کند و شماره بیمه کارکنان را جهت ثبت در لیست بیمه دریافت کند.
- تهیه لیست حقوق و دستمزد: همه شرکت‌ها موظفند هر ماه اطلاعات مربوط به بیمه کارکنان مجموعه خود را در قالب فایل الکترونیکی و لیست‌های مربوطه تهیه کنند.
- ارسال لیست بیمه و پرداخت حق بیمه: کارفرما مکلف است ظرف مدت یک ماه لیست بیمه حقوق و دستمزد تهیه‌شده را به شعبه سازمان تأمین اجتماعی ارسال کند و با دریافت فیش الکترونیکی نسبت به پرداخت حق بیمه کارگاه خود اقدام نماید.
مهلت ارسال لیست بیمه
کارفرما موظف است حق بیمه کارگران را تا پایان ماه بعد به سازمان تأمین اجتماعی پرداخت کند. چنانچه کارفرما به هر دلیلی در انجام این وظیفه قانونی کوتاهی کند و حق بیمه را در مهلت مقرر پرداخت نکند، پس از چند ماه بیمه کارگران قطع خواهد شد. در این صورت کارگران می‌توانند با ارائه اسناد و مدارک مربوطه به دادگاه از کارفرمای خود شکایت کنند. پس از ثبت شکایت، دادگاه کارفرما را مکلف می‌کند که حق بیمه کارگران را به سازمان تأمین اجتماعی پرداخت کند تا سابقه بیمه افراد احیا شود؛ همچنین جریمه‌ای هم به حق بیمه اضافه می‌شود که کارفرما موظف به پرداخت آن خواهد بود.
جریمه تأخیر یا عدم پرداخت حق بیمه
در رابطه با مجازات‌های قانونی تأخیر یا عدم پرداخت حق بیمه باید گفت چنانچه کارفرما از ارسال لیست بیمه کارکنان خوددارى کند، محکوم به پرداخت جریمه نقدى به میزان ۱۰ درصد جمع کل حق بیمه و بیمه بیکارى قابل پرداخت همان ماه خواهد شد. جریمه تأخیر در پرداخت حق بیمه به میزان ۲ درصد حق بیمه به اضافه بیمه بیکاری ماهیانه برای هر ماه تأخیر در نظر گرفته خواهد شد.
همچنین اگر کارفرما در گذشته نیز بدهی بابت جرائم بیمه‌ای داشته باشد، در صورت تأخیر در پرداخت جرائم، به میزان ۲ درصد از جرائم قبلی به بدهی‌های وی اضافه خواهد شد. همچنین سازمان تأمین اجتماعی تا شش ماه بعد می‌تواند مدارک و اسناد ارسال‌شده از سوی کارفرما را بررسی کرده و در صورت مشاهده هرگونه نقص یا مغایرت در لیست ارسالی، کارفرما را محکوم به پرداخت جریمه نماید. البته برای کارفرمایان کارگاه‌های مشمول قانون معافیت حق بیمه سهم کارفرما تا میزان ۵ نفر کارگر، مهلت ارسال لیست بیمه و همچنین پرداخت آن تا آخرین روز دو ماه بعد خواهد بود.
در این مقاله تلاش کردیم به این سؤال پاسخ دهیم که پرداخت حق بیمه چیست و شما را با مبانی قانونی آن آشنا کنیم، چنانچه نیاز به دریافت مشاوره در حوزه امور بیمه هستید از طریق شماره‌های درج شده در سایت با مشاوران ما در صبامشاور تماس بگیرید.
- حق بیمه چیست؟
- چه مواردی مشمول حق بیمه می شود؟
- مزایای برخورداری از بیمه چیست؟
- برای دریافت حق بیمه چه مراحلی را باید طی کرد؟
- کارفرما تا چه زمانی امکان ارسال لیست حق بیمه را دارد؟
- جریمه تاخیر یا عدم پرداخت حق بیمه توسط کارفرما چیست؟
