شغل‌ها و وظایف مختلفی در جامعه وجود دارد که افراد در آن خسته و بسیار اذیت می‌شوند. اما بعضی از شغل‌ها به دلیل شرایط کاری که دارند قانون آن‌ها را با عنوان مشاغل سخت و زیان آور می‌شناسد. حال ممکن است این سوال برایتان پیش آمده باشد که مشاغل سخت و زیان آور چیست؟ باید گفت مشاغلی که در آن‌ها مواردی نظیر عوامل فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی از حالت استاندارد خارج شده و فرد با فعالیت مداوم به لحاظ جسمی و روحی آسیب جدی ببیند، تحت عنوان مشاغل سخت و زیان آور شناخته می‌شوند. بر همین اساس قانون یک سری حمایت‌ها و مزایایی را برای این شغل‌ها در نظر گرفته است.
نحوه تعیین مشاغل سخت + نحوه تقاضای سختی کار
افرادی که در شغل خود بسیار اذیت می‌شوند، دوست دارند بدانند کاری که آن‌ها انجام می‌دهند جزو مشاغل سخت قرار می‌گیرد یا خیر. نحوه تعیین مشاغل سخت و زیان‌آور باید طی درخواستی ارائه، بررسی و سپس تایید شود. در واقع نحوه تعیین مشاغل سخت و زیان آور بدین شکل است؛ اینکه باید کارگر، کارفرما، وزارت بهداشت، تشکل‌های کارگری و کارفرمایی، وزارت کار و امور اجتماعی و در آخر صندوق تامین اجتماعی به عنوان متقاضی، درخواست سخت و زیان‌آور بودن شغل مورد نظر را ارائه دهند.
هنگامی‌که درخواست سخت و زیان‌آور بودن مشاغل ارائه شد، بر اساس ماده ۹ آیین‌نامه اجرایی سخت و زیان‌آور بودن، کمیته کارشناسان جلسه‌ای را برگزار می‌کنند. در این جلسه به بررسی سوابق و شرایط محیط کار به لحاظ فیزیکی و بیولوژیکی پرداخته می‌شود؛ سپس در مرحله آخر طبق ماده ۸ این آیین‌نامه همراه با مدارکی که ارائه شده، کمیته استانی باید آن را تایید کند.
انواع مشاغل سخت و زیان آور
مشاغل سخت و زیان‌آور به دو گروه الف و ب تقسیم‌بندی شده‌اند:
- گروه الف: سختی این نوع مشاغل سخت و زیان آور با ماهیت شغل ارتباط نزدیکی دارد. اما با انجام تمهیدات ایمنی و بهداشتی می‌توان به حذف این سختی و زیان‌آور بودن از شغل پرداخت.
- گروه ب: این دسته از شغل‌ها از اساس و ماهیتا سخت و زیان‌آور هستند؛ بدین شکل که در صورت رعایت مسائل بهداشتی، ایمنی و تدابیر مناسب تنها می‌توان کمی از سختی کار را کاهش داد. اما سخت و زیان‌آوری این مشاغل به طور کامل حذف نخواهند شد.
لیست مشاغل زیان آور
لیست مشاغل سخت و زیان آور براساس مصوبه وزارت کار و بهداشت، صادر شده است که شامل ۱۱۰ عنوان شغلی می‌شود. آشنایی با این لیست به همراه نام شغل‌های سخت و زیان‌آور به شما می‌کند که با حقوق و مزایای خود بیشتر آشنا باشید:
- کار در معدن
- کار در مخازن بسته، حفر قنات، فاضلاب‌ها و چاه‌ها
- کار استخراج
- کار با مواد رادیواکتیو به صورت مداوم و آسیب رسیدن به سلامتی جسمانی
- کار در ارتفاع بیشتر از ۵ متر
- کار مستمر در مجاورت کوره‌های ذوب
- کار در کارگاه‌های سخت (سالامبورسازی و روده پاک کنی)
- پخت آسفالت دستی، قیرپاشی، شن‌پاشی و مالچ‌پاشی
- کار بر روی دکل‌های برق (برقی که فشار آن ۶۳ کیلو وات و بیشتر باشد.)
- کار با مواد شیمیایی
- کار در محیط پر ارتعاش
- کار در حوزه‌های پزشکی مانند فوریت‌های پزشکی، هوشبری و مامایی
- خبرنگاری
- آتش نشانی
- راهداران و رانندگان
- دامداری و طیور
- افراد شاغل در زندان‌ها و ندامتگاه‌ها
قانون حق بیمه در مشاغل سخت و زیان آور
نحوه بیمه در مشاغل سخت و زیان آور با سایر مشاغل متفاوت است. بدین شکل که زمان ارسال لیست بیمه توسط کارفرمایی که کارگری در این نوع مشاغل دارد، به ازای هر یک سال سابقه بیمه برای او، یک سال و نیم در نظر گرفته می‌شود.
سهم کارفرما در رابطه با نرخ حق بیمه در اینگونه مشاغل سخت با اضافه شدن ۴ درصد بر ۲۳ درصد مشاغل عادی، ۲۷ درصد خواهد بود. البته درصورتی‌که کارفرما به استخدام کارگری قبل از سال ۸۳ پرداخته باشد سهم او ۳۱ درصد است؛ یعنی علاوه بر آن ۴ درصد باید یک ۴ درصد دیگر هم نیز به نرخ بیمه مشاغل زیان‌آور و سخت کارگر اضافه کند.
نحوه محاسبه حق بیمه مشاغل سخت
نحوه محاسبه حق بیمه مشاغلی که سخت و زیان‌آور هستند، براساس یک فرمول خاصی صورت می‌گیرد و آن عبارت است از؛ میانگین ۱۲ ماه یا آخرین ماه ضربدر ۴ ضربدر مجموع سنوات مشمول مشاغل سخت و زیان‌آور + مستمری استحقاقی ضربدر ۴ ضربدر سنوات سخت و زیان‌آور قبل از ۰۷/۱۴/ ۱۳۸۰).
چگونگی قانون بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان آور
شرایط بازنشستگی در مشاغل سخت با سایر شغل‌ها تفاوت دارد. بازنشستگی مشاغل سخت و زیان آور براساس بند «ب» تبصره ۲ قانون بازنشستگی مشاغل سخت اینگونه آمده است که؛ «کارگری که حداقل ۲۰ سال متوالی یا ۲۵ سال به صورت متناوب سابقه پرداخت بیمه داشته باشد، می‌تواند بدون در نظر گرفتن شرایط سنی، درخواست بازنشستگی خود را به اداره کار و امور اجتماعی استان‌ها ارائه دهد.»
مرخصی در مشاغل سخت و زیان آور چگونه است؟
افراد با دانستن مشاغل سخت و زیان آور چیست؟ دوست دارند تا بدانند که در سال چقدر می‌توانند مرخصی بگیرند. براساس قانون ماده ۶۵ قانون کار، مرخصی این افراد بیشتر از دیگر شغل‌ها است؛ طبق این قانون مرخصی برابر ۵ هفته در سال خواهد بود. استفاده از این مرخصی طی سال در دو نوبت و حداقل در پایان هر شش ماه صورت می‌گیرد. همچنین مواردی مانند مرخصی ازدواج، استعلاجی، مادر و فرزندان و فوت به مدت ۳ روز با دریافت حقوق مشمول کارهای سخت و زیان آور می‌شود. در نظر داشته باشید که در هیچ یک از این مرخصی‌ها توالی کار از بین نخواهد رفت.
مزایای مشاغل سخت و زیان آور
قانون‌گذار برای افراد در مشاغل زیان‌آور و سخت مزایای مختلفی را در نظر گرفته است:
ساعت کاری کمتر
ساعت کاری افرادی که در مشاغل سخت مشغول به فعالیت هستند در مقایسه با مشاغل عادی کمتر است. ساعت کار افراد در مشاغل سخت بر اساس ماده ۵۶ قانون کار، نباید بیشتر از ۶ ساعت در روز باشد؛ به طور کلی این افراد باید ۳۶ ساعت در هفته کار کنند.
ممنوع بودن اضافه کاری
اضافه‌کاری در مشاغل زیان‌آور و سخت طبق ماده ۶۱ قانون کار ممنوع اعلام شده است.
وجود توالی و تناوب در فواصل اشتغال
منظور در توالی و تناوب در قانون مشاغل سخت و زیان آور بدان معنا است که اگر فاصله‌ای بین روزهای کاری واقع شود به عنوان سابقه کار در نظر گرفته خواهد شد. این موارد شامل موارد مختلفی می‌شود:
- تعطیلات هفتگی
- تعطیلات رسمی
- استفاده از مرخصی استحقاقی ( مرخصی بابت ازدواج، فوت همسر، پدر، مادر و فرزندان به مدت ۳ روز با دریافت دستمزد در مورد مشمولان قانون کار)
- استفاده از مرخصی استعلاجی یا همان استراحت پزشکی
- گذراندن خدمت سربازی (به شرط بازگشتن فرد بیمه شده حداکثر تا ۲ ماه بعد خدمت به کار سابق خود یا کار در مشاغل سخت دیگر)
- تعطیلی کارگاه به‌طور موقت به دلیل عوامل طبیعی مانند سیل و زلزله
- ایام استفاده از بیمه بیکاری (در صورت مشغول شدن فرد بیمه شده پس از اتمام این دوران در مشاغل سخت)
- دوران اسارت سیاسی در صورت آزاده شناخته شدن فرد بیمه‌شده
- ایام خدمت در جبهه
چه مواردی تناوب و توالی را در مشاغل سخت از بین می برد؟
افراد باید توجه داشته باشند که موارد مختلفی از فواصل هم هستند که باعث از بین رفتن تناوب و توالی در مشاغل سخت و زیان آور و سخت نمی‌شود:
- اشتغال در کارهای عادی
- اشتغال در حرفه و مشاغل آزاد
- استفاده از مرخصی بدون حقوق
- داشتن بیمه اختیاری
- بیکاری بدون دریافت بیمه بیکاری
- اخراج، بازخرید و استعفا
- داشتن غیبت غیرموجه بیشتر از ۱۰ روز در صورت اخراج موقت یا دائم
کارفرما در مشاغل سخت و زیان آور چه وظایفی دارد؟
کارفرمایان مشاغل زیان‌آور و سخت وظایفی را در قبال کارگران خود دارند. اول از همه اینکه سلامت کارگر باید قبل از استخدام توسط پزشک تایید شود. کارفرمایان مشاغل سخت گروه الف مکلف هستند به صورت مستمر با تدابیر فنی و مدیریتی، بهداشتی و ایمنی عوامل زیان‌آوری که کارگران با آن روبرو هستند را کاهش دهند. همچنین سلامت کارگران و وضعیت جسمانی آنان باید همیشه تحت کنترل و تحت نظر قرار گرفته شود. بر همین اساس کارفرما مکلف است حداقل هر سال یک بار کارگران را توسط مراکز بهداشتی و درمانی و پزشکان طب کار مورد معاینه قرار دهد. سپس بعد از اطلاع از روند سلامتی جسمی و روحی، برگه نتیجه در پرونده مربوط به هر کارگر قرار گرفته و یک نسخه از آن به سازمان تامین اجتماعی ارائه شود.
آشنایی با مشاغل سخت و زیان آور برای رسیدن به حق و حقوق
دانستن اینکه مشاغل سخت و زیان آور چیست؟ به شما کمک می‌کند تا با شرایط و حق و حقوق خود بیشتر آشنا شوید. افرادی که در مشاغل سخت و زیان آور مشغول به فعالیت هستند، در معرض بیماری‌های جسمی و روانی قرار دارند. این مشاغل شامل دو گروه الف و ب هستند. با مراجعه به لیست مشاغل سخت و زیان آور و مشاهده شغل‌ها متوجه خواهید شد که آیا کاری که شما در آن فعالیت دارید در این لیست قرار می‌گیرد یا خیر. قانون برای این مشاغل مزایای متفاوتی مانند ساعت کاری کمتر، مرخصی با حقوق و بازنشستگی پیش از موعد مقرر را در نظر گرفته است.
در این مطلب به بررسی کامل مشاغل سخت و زیان آور پرداختیم. در صورت داشتن هرگونه سوال در بخش نظرات با ما در میان بگذارید تا مشاوران ما در مرکز صبا مشاور در اسرع وقت پاسخگوی شما عزیزان باشند.
