از کارافتادگی فقط برای افراد پیر و سالخورده نیست بلکه افرادی که بر اثر حادثه یا بیماری توان انجام فعالیت روزمره را ندارند نیز از کار افتاده محسوب می شوند.بطور عامیانه اگر بخواهیم تعریف کنیم در واقع از کارافتادگی به معنی از دست دادن توانایی انجام کار است در قوانین ایران عبارت از کار افتادگی تعریف جامع وکاملی از آن وجود ندارد اما شرایطی که موجب از کارافتادگی میشود به موجب قانون تامین اجتماعی تعیین شده است.به موجب ماده ۷۰ این قانون بیمه‌شدگانی که طبق نظر پزشک معالج غیر قابل علاج تشخیص داده شده اند پس از انجام خدمات توانبخشی و اعلام نتیجه توانبخشی یا اشتغال چنانچه طبق نظر کمیسیون‌های پزشکی مذکور( ماده ۹۱ این قانون توانایی خود را کلا یا بعضا از دست داده باشند به موجب قانون تامین اجتماعی حقوق و مزایای آن‌ها محاسبه و پرداخت می‌گردد.)
فرد از کار افتاده کیست؟
براساس ماده ۲ قانون تامین اجتماعی بند ۷ بیماری عبارت است (از وضعیت غیرعادی بر جسم و روح شخص که نیازمند دریافت خدمات پزشکی باشد)ویا شرایطی که به دلیل آن شخص توانایی لازم برای کارکردن را ندارد.از کار افتادگی می‌تواند بر اثر حوادث ناشی از کار یا غیر کار و یا بر اثر بیماری باشد. برای تعیین درصد از کار افتادگی باید گواهی پزشک متخصص را به سازمان تامین اجتماعی برد و پس از تایید و تشخیص کمیسیون پزشکی سازمان تامین اجتماعی میزان از کارافتادگی را مشخص و شرایط پرداخت غرامت یا مستمری را مشخص میشود. این فرآیند نیاز به تشکیل جلسات پزشکی وو برسی آن در نهایت تایید تیم پزشکی مورد تایید سازمان تامین اجتماعی دارد.همانطور که که گفته شده از کارافتادگی به معنای از دست دادن توانایی فرد برای کار کردن است و ما نمی‌توانیم از کار افتادگی را مزیت بدانیم و فواید برای آن در نظر بگیریم .اما بااین‌حال قانون کار تلاش کرده تا شرایط ادامه زندگی را برای این عزیزان راحت‌تر یا امکان پذیر تر کند.
مزایا
- به سابقه کار طولانی برای بهره‌مند شدن از بیمه از کار افتادگی نیازی نیست.
- به فرد از کارافتاده پرداخت مستمری ماهانه صورت میگیرد
- ارائه خدمات درمانی تا حد امکان به از کار افتاده
- داشتن زمان آزاد بیشتر برای انجام کارهای شخصی و تفریحی
- استراحت بیشتر
معایب
- مهمترین و یا اصلی ترین مشکل از کار افتادگی ازدست‌دادن توان جسمی برای کار است و این موضوع به‌خصوص برای کسانی که سن پایین‌تری دارند، سخت‌تر و عذاب‌آورتر خواهد بود.
- کاهش درآمد فرد
- از دست دادن فرصت‌های کاری برای فرد
- استرس و فشار ناشی از خانه‌نشینی
- پایین بودن مستمری دریافتی در مقایسه با هزینه‌ها و تورم
- نیاز
- به آزمایشات پزشکی زیاد و مصرف دارو
انواع از کارافتادگی
از کارافتادگی به سه نوع زیر تقسیم می شود که در ادامه به توضیح هریک خواهیم پرداخت .
- ازکارافتادگی کلی
- ازکار افتادگی جزئی
- غرامت نقص مقطوع
از کار افتادگی کلی : فرد از کار افتاده نمی‌تواند مانند سابق به فعالیت و کار بپردازد. درآمد اقتصادی فرد در این شرایط کمتر از یک سوم درآمد قبلی است. در این نوع از کارافتادگی حقوق ماهیانه‌ای که برای بیمه گذار معین میشود، شبیه حقوق بازنشستگی است.از کار افتادگی جزئی: کاهش قدرت کارگر به نحوی که فقط بخشی از درآمدش را از دست بدهد، از کار افتادگی جزئی نامیده میشود. این نوع از کارافتادگی مربوط به حوادث ناشی از کار است و شامل بیماری های عادی نمی‌شود. فرد چون می تواند به فعالیت‌هایش ادامه دهد، حقوق کامل دریافت نمی‌کند و فقط مبلغی به عنوان مستمری برایش تعیین شده و باید به کار برگردد البته بعد از تصویه
غرامت نقض مقطوع: شخص یا فرد حادثه دیده می‌تواند از غرامت نقص عضو استفاده کند. این حالت کمترین میزان از کارافتادگی است و به صورت مقطعی و کوتاه مدت است. درصدهای از کارافتادگی قانون تامین اجتماعی از نظر کمیسیون پزشکی در سه حالت خواهد بود
- از کار افتادگی کلی: کاهش قدرت کار ۶۶ درصد و بیشتر از آن است.
- از کار افتادگی جزئی: کاهش قدرت کار از ۳۳ تا ۶۶ درصد و به علت حادثه ناشی از کار است.
- غرامت نقص مقطوع: کاهش قدرت کار از ۱۰ تا ۳۳ درصد و به علت حادثه ناشی از کار است.
در مورد ازکارافتادگی کلی حداقل حقوق وجود دارد و حداقل حقوق ازکارافتاده کلی همان حداقل حقوق بازنشستگی هر سال است ،در واقع( به کسانی که حداقل ۲۰ سال سابقه پرداخت حق‌بیمه دارد پرداخت میشود.) در مورد حقوق از کار افتادگی جزئی حداقل حقوق وجود ندارد حقوق از کار افتادگی جزئی متناسب می باشد با درصد از کار افتادگی که عددی بین ۳۳ تا ۶۶ درصد می باشد بنابراین حداقل حقوق از کار افتادگی تامین اجتماعی همان حداقل حقوقی است که هر ساله توسط دولت اعلام می شود. کمترین حقوق بازنشستگی حقوقی است که از طریق وزارت کار هر ساله اعلام می شود.
عوامل از کارافتادگی
از جمله عوامل از کارافتادگی می توان به بیماری و حوادث اشاره کرد، طبق ماده ۲ قانون در بنده ۷ گفته در واقع، از کارافتادگی ناشی از بیماری یعنی وضع غیرعادی جسمی یا روحی که انجام خدمات درمانی را ایجاب میکند یا موجب عدم توانایی موقت اشتغال به کار میشود یا این که موجب هر دو در آن واحد میشود در واقع بیماری لاعلاجی که موجب ناتوانی در انجام کار توسط فرد شود.طبق ماده ۲ قانون در بنده ۸ ذکر میکند که در واقع: حادثه از لحاظ قانون اتفاقی است پیش‌بینی نشده که تحت تأثیر عامل یا عوامل خارجی در اثر عمل یا اتفاق ناگهانی رخ میدهد و موجب آسیب بر جسم یا روان فرد بیمه شده می‌گردد. حادثه طبق ماده ۵۹ قانون بر دو نوع تقسیم شده‌است
۱- حادثه ناشی از کار
۲- حادثه غیر ناشی از کار
در مورد بیماری حرفه ای و حوادث ناشی از کار طبق ماده ۷۱ قانون تأمین اجتماعی، مدت پرداخت حق بیمه ملاک عمل نمی باشد.
از کارافتادگی اجتماعی
طبق اصل ۲۹ قانون اساسی برخورداری از تامین اجتماعی از نظر بازنشستگی، بیکاری، پیری، از کارافتادگی، بی‌سرپرستی، در راه ماندگی، حوادث و سوانح، نیاز به خدمات بهداشتی درمانی و مراقبت‌های پزشکی به صورت بیمه و غیره، حقی همگانی است و دولت موظف است طبق قوانین از محل درآمدهای عمومی و درآمدهای حاصل از مشارکت مردم، خدمات و حمایت مالی فوق را برای یک یک افراد کشور تامین کند.
ماده ۷۹ قانون کار
هرگاه کارگر یا کارمند، علیل یا به علت حادثه‌ای ناقص شود، به‌نحوی که از کارکردن باز بماند، حقوق وظیفه‌ای برابر با یک سی‌امِ متوسط حقوق ضرب در سنوات خدمت دریافت خواهد کرد؛ مشروط به اینکه این حقوق از متوسط دستمزد او تجاوز نکند.
ماده ۸۰ قانون استخدام کشوری
هرگاه فرد به دلیل حوادث ناشی از کار یا انجام وظیفه، علیل یا ناقص شود، به نحوی که از کارکردن باز بماند، تمام حقوق و تفاوت تطبیق و فوق‌العاده شغل او، به‌‌عنوان حقوق وظیفه در مورد وی برقرار میشود.بر اساس یکی از تبصره‌های این قانون، اگر فرد فوت کند، نصف حقوق او با رعایت شرایط مقرر به ورثه قانونی او تعلق میگیرد، اما در صورتی که فوت او در اثر همان حادثه باشد، مقررات ماده ۸۳ این قانون درباره وراث قانونی فقط اجرا خواهد شد.
شرایط از کارافتادگی تامین اجتماعی
- در مواد ۷۰ الی ۷۵ از قانون تامین اجتماعی در فصل ششم موضوع از کارافتادگی مشخص شده است. ابتدا بیمه شده باید تحت مداوا و نظر پزشک معالج قرار گرفته و پس از طی مراحل درمانی و خدمات توانبخشی فرد نتواند بهبودی خود را به دست بیاورد
- پس از طی روند کامل درمان و عدم بهبودی کامل پزشک معالج با تکمیل فرم معرفی بیمه شده به کمسیون پزشکی بیمه شده را به کمسیون معرفی می‌نماید.(موضوع ماده ۹۱ قانون تامین اجتماعی)
- شعبه مربوطه تامین اجتماعی معرفی بیمه شده را به همراه مستندات روند درمانی و پرونده تامین اجتماعی به کمسیون پزشکی ارجاع می دهد.(موضوع ماده ۹۱ قانون تامین اجتماعی)
- کمسیون پزشکی مزبور طبق مقررات و ضوابط مربوطه بیمه شده را معاینه و در خصوص از کار افتادگی شخص نظر میدهد.
مرجع تعیین و تشخیص از کارافتادگی
برای تعیین میزان از کارافتادگی جسمی و روحی بیمه شدگان و افراد خانواده آن‌ها کمیسیون‌های بدوی وتجدید نظر پزشکی تشکیل میشود، که مهمترین وظیفه کمیسیون‌های مذکور محسوب میشود. هرچند رویه نشان میدهد، جهت تعیین میزان از کارافتادگی روحی نیازمند دقت و تحقیق بیشتری از سوی متخصصان می‌‌باشد.
(نکته مهم در واقع این است کمیسیون‌های پزشکی بدوی و تجدید نظر در یکی از واحدهای سازمان تامین اجتماعی یا یکی از مراکز درمانی بنابر تشخیص این سازمان تشکیل می‌شوند.)
اعضای کمیسیون‌های پزشکی بدوی چه کسانی هستند؟
- یک نفر پزشک متخصص به عنوان رئیس کمیسیون
- یک نفر متخصص داخلی به عنوان عضو ثابت
- یک نفر متخصص در رشته بیماری مربوط به عنوان عضو مرتبط
- یک نفر مشاور فنی بیمه‌ای
- یک نفر مشاور طب کار، بهداشت حرفه‌ای
- یک نفر به عنوان دبیر (منشی) کمیسیون پزشکی
برای تشکیل پرونده پزشکی از کار افتادگی چه مدارکی لازم است؟
- مدارک کلینیکی و پاراکلینیکی
- نظریه پزشک معالج، شرح و سابقه بیماری با در نظر گرفتن تاریخ شروع آن و تشخیص فعلی بیماری وخلاصه درمانهای انجام شده باذکرنتیجه آن درمدت درمان واظهارنظرنهایی درباره بیماری
- علت ارجاع پرونده به کمیسیون بدوی
کمیسیون بدوی با توجه به مدارک ارائه شده و اقداماتی که لازم است، رای صادر میکند.
چگونگی دریافت مستمری از کارافتادگی
سازمان تأمین اجتماعی تمامی بیمه شدگان تحت پوشش خود را بدون در نظر گرفتن میزان سابقه پرداخت حق بیمه در رابطه حوادث ناشی از کار مورد حمایت (غرامت مقطوع نقص عضو، ازکارافتادگی جزئی و کلی) قرار میدهد.
در صورتی که بیمه شده‌ای بر اثر حوادث غیرناشی از کار یا بیماری عادی، آسیب دیده و توانایی خود رد کامل از دست بدهد در چارچوب قانون و یا احراز شرایط قانونی مورد حمایت قرار خواهد گرفت. مستمری ازکارافتادگی کلی غیرناشی از کار تنها به بیمه شده‌ای تعلق میگیرد که ظرف ١٠ سال قبل از وقوع حادثه غیرناشی از کار یا شروع بیماری منجر به ازکارافتادگی کلی حداقل دارای یک سال سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشد.
ظرف یک سال قبل از وقوع حادثه یا بیماری مورد بحث دارای حداقل ٩٠ روز سابقه پرداخت حق بیمه باشد؛
بنابراین بیمه شدگانی که درمقابل حوادث ناشی از کار دچار حادثه شوند و یا طبق نظر پزشک غیرقابل علاج تشخیص داده شوند، پس از انجام خدمات درمانی واعلام نتیجه توانبخشی یا اشتغال چنانچه طبق نظر کمیسیون‌های پزشکی مذکور در ماده ٩١ قانون تامین اجتماعی توانایی خود را کلاً یا بعضاً از دست داده باشند می‌توانند از مستمری ازکارافتادگی دریافت کنند در صورتی که شرایط قانونی برای دریافت آن ها احراز شود
مدارکی برای برقراری مستمری ازکارافتادگی لازم است عبارت است از:
- نظریه کمیسیون پزشکی بدوی یا تجدید نظر
- تصویر شناسنامه بیمه شده و افراد تحت تکفل
- تصویر کارت ملی بیمه شده و افراد تحت تکفل
- تصویر سند ازدواج (باید توجه داشته باشید که سند ازدواج دائم مد نظر است.)
تفاوت بازنشستگی و از کارافتادگی
ازکارافتادگی با بازنشستگی متفاوت است برخی این دو را به یک معنی می پندارند در حالی که مسائل حقوقی این دو نهاد کاملا تفاوت دارد. در مواردی که برای فردی از کارافتادگی رخ می دهد به حضور وکیل از کار افتادگی که متخصص این امر باشد و با رویه های قانونی و اداری آن آشنا باشد مشخص میشود در واقع نیاز ندارد شخص ۲۰ یا ۳۰ سال سابقه کار داشته باشد ممکن است فرد۱ سال کار کرده باشد و از کار افتاده تشخیص داده شود.
- فرد از کار افتاده کیست؟
- درصدهای از کار افتادگی قانون تامین اجتماعی از نظر کمسیون پزشکی چه حالت هایی دارد؟
- برای برقراری مستمری ازکارافتادگی چه مدارکی لازم است؟
- تفاوت بازنشستگی و از کار افتادگی چیست؟
- برای تشکیل پرونده پزشکی از کار افتادگی چه مدارکی لازم است؟
